కాఫీ కథలు – 18
ఇండియన్ కాఫీ హౌస్ మధుర జ్ఞాపకాలు
“మొదటిసారి కలకత్తా వచ్చి పార్క్ స్ట్రీట్, స్వీట్‌షాపుల్లో రసగుల్లా, సందేష్, మిష్టి దోయ్ వదిలేసి కాలేజ్ స్ట్రీట్ కాఫీ ఏంటి?” – చిరాకు, ఆసక్తి మిళిత స్వరంతో అడిగింది మా ఆవిడ.
అప్పటికి మేము ఇప్పటికే కోమల్ విలాస్ కాఫీ తాగి, విక్టోరియా మెమోరియల్ దగ్గర టాంగా రైడ్ చేసి, ఈడెన్ గార్డెన్స్‌లో విహరించాం. కానీ పెళ్లయిన కొత్త కాబట్టి ఆవిడ అనుకున్నది అప్పుడే సాధించాలనే నిర్ణయించుకుంది. ఇక ఆగలేక అడిగేసింది.
నేను ఎముకల డాక్టరుని కాబట్టి – “ప్లాస్టర్ మెత్తగా ఉన్నపుడే సరిచేయాలి, గట్టిపడితే ఏం చేయలేము” అన్నట్లు – ఆవిడ చిరాకు తర్వాత నాకే ప్రమాదం అని గ్రహించి, కాఫీ తాగుతూ ఒక చిన్న కథ మొదలెట్టాను.
☕️ కాఫీ – స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వపు పానీయం
ఈ రోజుల్లో మద్యం ప్రభుత్వ పానీయం అయినా, స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం అదే స్థానం కాఫీది.
బ్రిటిష్ వారు దక్షిణ భారత రాష్ట్రాలలో – ముఖ్యంగా కర్ణాటక, కేరళ, తమిళనాడుల్లో – విస్తారంగా కాఫీ తోటలు అభివృద్ధి చేశారు. ఎగుమతుల కోసం కాఫీ క్లబ్బులు కూడా స్థాపించారు, కానీ అందులో భారతీయులకు ప్రవేశం లేదు.
ఈ జాతివివక్ష భారతీయులను తీవ్రంగా బాధించింది. అందుకే 1936లో ఇండియన్ కాఫీ బోర్డు ఏర్పడి, ప్రజలకు అందుబాటులో ఉండే ఇండియన్ కాఫీ హౌస్‌లను ప్రారంభించింది.
☕️ స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో కాఫీ పాత్ర
ఆశ్చర్యంగా అనిపించినా, ఉప్పు సత్యాగ్రహం, ఖద్దరు, రాట్నం లాగా కాఫీహౌస్‌లు కూడా స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో తమ వంతు పాత్ర పోషించాయి.
- ఇవి విప్లవాత్మక చర్చలకు కేంద్రాలుగా మారాయి.
- మేధావులు, రచయితలు, కళాకారులు, విద్యావేత్తలు, విప్లవకారులు ఇక్కడ సమావేశమయ్యేవారు.
- తమ ఆలోచనలు కాఫీ తాగుతూ పంచుకునేవారు.
- ప్రభుత్వం పట్ల అసమ్మతి వ్యక్తం చేయడానికి, ప్రజల్లో చైతన్యం కలిగించడానికి ఇవి సురక్షిత స్థలాలుగా ఉపయోగపడ్డాయి.
అప్పటి కలకత్తాలోని కాలేజ్ స్ట్రీట్ ఇండియన్ కాఫీ హౌస్ (మునుపటి ఆల్బర్ట్ హాల్) అతి ముఖ్యమైనది.
☕️ స్వాతంత్ర్యం తర్వాత
స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత కూడా కాఫీహౌస్‌లు మేధావుల చర్చావేదికలుగానే కొనసాగాయి.
ఇక్కడ కాఫీ తాగినవారిలో – నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్, సత్యజిత్ రే, అమర్త్యసేన్, మృణాల్ సేన్, రిత్విక్ ఘటక్ వంటి మహనీయులు ఉన్నారు.
కానీ తర్వాత ఇండియన్ కాఫీ బోర్డు నష్టాలతో మూసివేయాలని నిర్ణయించగా, ఎ.కె. గోపాలన్ ప్రేరణతో కార్మికులు స్వాధీనం చేసుకుని, ఇండియన్ కాఫీ వర్కర్స్ కో-ఆపరేటివ్గా దాదాపు 400 అవుట్‌లెట్లు నడిపించారు.
ఇది భారతదేశంలో ఒక విజయవంతమైన సహకార ఉద్యమం.
అయినా, 1970ల ఎమర్జెన్సీ సమయంలో కొన్నింటిని ప్రభుత్వం బలవంతంగా మూసివేసింది.
☕️ నా జ్ఞాపకాలు
నాకు కాకినాడ రోజుల్లో సినిమాలు చూడటం చాలా ఇష్టం. ఒకే వీధిలో అనేక సినిమా హాళ్లు ఉండేవి. కల్పన టాకీస్ ఎదురుగా ఉన్న ఇండియన్ కాఫీహౌస్ నాకు ప్రాణం.
- మేట్నీ తర్వాతా, ఫస్ట్ షో ముందా – అక్కడ దోశ తిని, కాఫీ తాగకపోతే సినిమా మజానే ఉండేది కాదు.
- కానీ ఇటీవలి కాలంలో వెళ్లినప్పుడు ఆ కాఫీహౌస్ మూసివేశారన్న వార్త విని తీవ్రంగా బాధపడ్డాను.
అప్పటి నుంచి మేము ఏ ఊరికి వెళ్ళినా – ముందుగా ఆ ఊర్లో ఇండియన్ కాఫీహౌస్ ఉందా అని అడిగేవాళ్ళం. ఉంటే తప్పకుండా వెళ్లేవాళ్ళం.
అలా కలకత్తాతో పాటు గ్వాలియర్, ఇండోర్ కాఫీహౌస్‌లను కూడా దర్శించాను.
- గ్వాలియర్‌లో రైల్వే స్టేషన్ దగ్గర ఉన్నది. అక్కడ కాఫీ బావుంది, కానీ దోశ మాత్రం నిరాశపరిచింది – నా అంత లావుగా వచ్చేసింది!
- ఆ అనుభవంతో ఇండోర్‌లో మాత్రం కాఫీ మాత్రమే ఆర్డర్ ఇచ్చాను.
☕️ ఇంకా ఒక కోరిక
వీలైనన్ని ఇండియన్ కాఫీహౌస్‌లలో కాఫీ తాగాలని నా కోరిక.
ఇది చదివిన మీరు కూడా – దగ్గరలో ఒక అవుట్‌లెట్ ఉందా అని వెతుకుతారని నాకు నమ్మకం మాష్టారూ..!